تست چشمی
بازرسی چشمی (Visual Testing – VT) یکی از روش‌های غیرمخرب (NDT) برای ارزیابی کیفیت قطعات، جوش‌ها و تجهیزات است که با استفاده از چشم انسان یا ابزارهای کمکی انجام می‌شود. این روش برای شناسایی عیوب ظاهری مانند ترک، خوردگی، تخلخل یا ناهم‌ترازی به‌کار می‌رود و به دلیل سادگی، سرعت و هزینه پایین، معمولاً اولین گام در فرآیند کنترل کیفیت به شمار می‌آید. صنایع نفت و گاز، خودروسازی، ساخت‌وساز و تجهیزات تحت فشار از مهم‌ترین حوزه‌های کاربرد این روش هستند.
بازرسی چشمی یکی از مهم‌ترین مراحل بازرسی غیرمخرب (NDT) است که بدون ایجاد آسیب به قطعه یا سازه، امکان شناسایی عیوب ظاهری را فراهم می‌کند. این روش به دلیل سرعت، هزینه پایین و قابلیت اجرا در مراحل مختلف تولید، نقش کلیدی در پیشگیری از توقف خط تولید و کاهش هزینه‌های تعمیرات دارد. با استفاده از بازرسی چشمی می‌توان ترک‌ها، تخلخل‌ها، ناپیوستگی‌ها و سایر نواقص سطحی را در همان مراحل اولیه شناسایی و اصلاح کرد و در نتیجه از بروز مشکلات جدی در آینده جلوگیری نمود. به کارگیری این تست علاوه بر افزایش طول عمر و عملکرد بهینه قطعات و تجهیزات، موجب ارتقای ایمنی در صنایع حساس مانند نفت و گاز، پتروشیمی، نیروگاهی و خودروسازی نیز می‌شود.
روش تست چشمی کنترل
روش تست چشمی کنترل شامل مراحل زیر است:
- آماده‌سازی سطح: تمیز کردن جوش یا قطعه از آلودگی‌ها.
- نورپردازی: استفاده از نور مناسب (500-1000 لوکس).
- بررسی مستقیم: فاصله چشم بازرس تا سطح حداکثر 60 سانتی‌متر و زاویه دید حداقل 30 درجه.
- استفاده از ابزار: مانند ذره‌بین یا گیج کمبریج برای بررسی دقیق.
- مستندسازی: ثبت نتایج در فرم گزارش.
بازرسی چشمی جوش
تست چشمی یا بازرسی چشمی جوش (VT) فرآیندی است که طی آن سطح جوش یا قطعه با چشم غیرمسلح یا با استفاده از ابزارهای ساده مانند ذره‌بین، چراغ قوه، یا بورسکوپ بررسی می‌شود تا عیوب ظاهری مانند ترک، تخلخل، ناپیوستگی، یا اشکالات ابعادی شناسایی شوند. این روش معمولاً قبل، حین و بعد از جوشکاری انجام می‌شود تا از کیفیت جوش اطمینان حاصل شود.
عیوب جوش در بازرسی چشمی
عیوب جوش که در بازرسی جوشکاری به روش چشمی قابل شناسایی هستند شامل موارد زیر است:
- ترک : شکستگی‌های سطحی یا عمیق که می‌توانند به شکست قطعه منجر شوند.
- تخلخل: حفره‌های گازی در جوش.
- نفوذ ناقص: عدم نفوذ کامل جوش در عمق اتصال.
- ذوب ناقص: عدم اتصال کامل فلز جوش با فلز پایه.
- بریدگی کناری: فرورفتگی در کناره‌های جوش.
- گرده جوش اضافی: جوش بیش از حد مجاز.
- ناپیوستگی‌های سطحی: مانند سرباره محبوس یا ناهم‌ترازی.
استاندارد بازرسی چشمی جوش
- ISO 17637:2016: استاندارد بازرسی چشمی جوش‌های ذوبی، شامل روش‌ها، نورپردازی، و معیارهای پذیرش.
- ISO 3057:1985: برای بازرسی چشمی قطعات ریختگی.
- AWS D1.1: استاندارد انجمن جوشکاری آمریکا برای سازه‌های فولادی.
- API 1104: استاندارد جوشکاری خطوط لوله.
- ASME Section V: شرایط بازرسی چشمی برای تجهیزات تحت فشار.
- ISO 5817: معیارهای کیفیت جوش و سطوح پذیرش عیوب.
محدوده پذیرش عیوب
پذیرش یا رد عیوب بستگی به استاندارد و نوع کاربرد دارد.
-
ISO 5817: تعریف سطوح کیفیت (B، C، D). سطح B برای سازه‌های حساس استفاده می‌شود.
-
AWS D1.1: معیارهای دقیق برای جوشکاری سازه‌های فولادی.
-
API 1104: معیارهای ویژه ترک و تخلخل در خطوط لوله.
به طور کلی عیوب بحرانی مانند ترک‌ها غیرقابل قبول هستند، در حالی که عیوب جزئی مانند تخلخل‌های ریز در شرایطی خاص قابل پذیرش‌اند.
فرم گزارش بازرسی چشمی جوش
محدوده پذیرش عیوب در بازرسی چشمی
محدوده پذیرش عیوب به استاندارد مورد استفاده و نوع کاربرد جوش بستگی دارد. به عنوان مثال:
- ISO 5817: سطوح کیفی مختلف (B، C، D) را برای پذیرش عیوب تعریف می‌کند. سطح B سخت‌گیرانه‌تر است و برای سازه‌های حساس استفاده می‌شود.
- AWS D1.1: معیارهای دقیق برای جوش‌های سازه‌های فولادی ارائه می‌دهد.
- API 1104: برای خطوط لوله، معیارهای خاصی برای پذیرش ترک و تخلخل دارد.
به طور کلی، عیوب کوچک و غیربحرانی (مانند تخلخل‌های ریز) ممکن است قابل پذیرش باشند، اما عیوبی مانند ترک معمولاً غیرقابل قبول هستند.
چک لیست بازرسی چشمی جوش
چک لیست بازرسی چشمی جوش شامل موارد زیر است:
- قبل از جوشکاری:
– بررسی صلاحیت جوشکار.
– کنترل مواد مصرفی (الکترود، فلز پایه).
– بررسی ابعاد اتصال (زاویه شیار، فاصله ریشه). - حین جوشکاری:
– نظارت بر پارامترهای جوش (جریان، ولتاژ).
– کنترل شرایط محیطی (رطوبت، دما). - بعد از جوشکاری:
– بررسی عیوب سطحی .
– اندازه‌گیری ابعاد جوش با گیج.
– تکمیل فرم گزارش و تصمیم‌گیری (پذیرش/رد).
تجهیزات بازرسی چشمی جوش
- چراغ قوه: برای تأمین نور کافی در نقاط کم‌نور.
- ذره‌بین: با بزرگنمایی 2 تا 10 برابر برای بررسی جزئیات
- گیج‌های جوش: مانند گیج کمبریج یا گیج IIW برای اندازه‌گیری ابعاد جوش (گلویی، پایه، یا عمق بریدگی).
- بورسکوپ/اندوسکوپ: برای بازرسی نواحی داخلی مانند لوله‌ها یا مخازن.
- کولیس دیجیتال: برای اندازه‌گیری دقیق ابعاد.
- آینه‌های بازرسی: برای مشاهده زوایای غیرقابل دسترس.
- دوربین دیجیتال: برای ثبت تصاویر عیوب.
- میکروسکوپ نوری: برای بررسی دقیق‌تر با بزرگنمایی تا 500 برابر
دستورالعمل بازرسی چشمی
دستورالعمل تست بازرسی چشمی شامل مراحل زیر است:
- آماده‌سازی محیط: تأمین نور کافی (500-1000 لوکس) و تمیز کردن سطح.
- انتخاب ابزار: بر اساس نوع قطعه و استاندارد.
- روش بازرسی: بررسی مستقیم با چشم یا با ابزارهای کمکی.
- معیارهای پذیرش: مقایسه عیوب با استاندارد.
- گزارش‌دهی: تکمیل فرم گزارش با جزئیات عیوب و نتیجه.
بازرسی چشمی رنگ
بازرسی چشمی رنگ برای بررسی کیفیت پوشش‌های سطحی (مانند رنگ یا پوشش‌های ضدخوردگی) انجام می‌شود.
بازرسی چشمی سازه
بررسی جوش‌های طولی و محیطی، اتصالات، و سطوح داخلی و خارجی برای تشخیص ترک، خوردگی، یا تغییر شکل. استانداردهایی مانند AWS D1.1 استفاده می‌شوند.
بازرسی چشمی مخزن گاز
بررسی جوش‌های طولی و محیطی، اتصالات، و سطوح داخلی و خارجی برای تشخیص ترک، خوردگی، یا تغییر شکل. استانداردهایی مانند ASME Section VIII یا API 510 استفاده می‌شوند.
بازرسی چشمی مشعل
بازرسی چشمی نازل‌ها، بدنه، و اتصالات جوشی برای شناسایی عیوب سطحی یا آسیب‌های ناشی از حرارت. نورپردازی قوی و ابزارهایی مانند بورسکوپ برای بررسی نواحی داخلی ضروری است.
گواهی بازرسی چشمی
گواهی بازرسی چشمی سندی معتبر و رسمی است که نشان می‌دهد یک قطعه، جوش یا سازه پس از انجام بازرسی مطابق با استانداردهای ملی و بین‌المللی قرار دارد و می‌تواند در بهره‌برداری ایمن مورد استفاده قرار گیرد. این گواهی معمولاً توسط شرکت‌های بازرسی فنی و دارای صلاحیت صادر می‌شود.شرکت رابین سازه پرداز به عنوان یکی از شرکت‌های معتبر در این حوزه، خدمات بازرسی و صدور گواهی بازرسی چشمی را ارائه می‌دهد و با بهره‌گیری از کارشناسان متخصص و تجهیزات استاندارد، اطمینان از کیفیت و ایمنی سازه‌ها و تجهیزات صنعتی را تضمین می‌کند.
